اصفهان :
اصفهان در عهد اشكانيان پايتخت ایران بود و در دوره ساسانيان تحت نفوذ اسپوهران يا اعضاي هفت خانواده بزرگ ايراني قرار داشت. بعد از اسلام تا اوايل قرن چهارم تحت سلطه عرب‌ها بود و در زمان منصور خليفه عباسي مورد توجه قرار گرفت. در سال ۳۱۹ ه.ق مردآويج زياري اصفهان را به پايتختي برگزيد و در سال ۳۲۷ه.ق ركن الدوله ديلمي نيز اصفهان را به پايتختي انتخاب كرد. اين شهر در سال ۴۴۳ ه. ق به دست طغرل سلجوقي فتح شد. در دوره سلجوقيان عمارات، مساجد و كوشك‌هاي متعددي در اصفهان بنا گرديد. در سال ۶۳۹ ه.ق تحت سلطه مغول قرارگرفت. پس از بازگشت سپاه مغول اين شهر دوباره رونق يافت ولي در تاخت و تاز تيمورلنگ آسيب فراوان ديد. با انتخاب اين شهر در سال ۱۰۰۰ ه.ق به عنوان پايتخت شاه‌عباس صفوي، دوران شكوفايي دوباره آن آغاز شد. پس از شاه عباس جانشينان او كاخ و باغ‌هاي سعادت‌آباد و شهرك فرح‌آباد را ايجاد كردند. با سقوط اصفهان بدست محمود افغان و انقراض سلسله صفويه، موجبات انحطاط آن فراهم شد، ولي در دوره افشار رونقي دوباره يافت. در دوران زنديه و قاجاريه در پي انتقال پايتختي كشور به ترتيب به شيراز و تهران جريان عمران شهر بالنسبه متوقف شد. با حاكم شدن ظل‌السلطان پسر ناصرالدين شاه قاجار در سال۱۲۷۶ ه.ق بر اصفهان انحطاط دوباره آن آغاز شد.
در دوره پهلوي توسعه صنعتي شهر و منطقه اصفهان آغاز شد. در طي دو دهه اخير شهر اصفهان توسعه فراواني يافته و نوسازي‌هاي جالب توجهي در آن صورت گرفته است و هم اكنون يكي از شهرهاي سياحتي معروف ايران و جهان است.
|
موقعيت جغرافيايي ،اصفهان
استان اصفهان با مساحتي حدود 105937 كيلومتر مربع در مركز ايران واقع شده‌است و از شمال به استان‌هاي مركزي، قم و سمنان و از جنوب به استان‌هاي فارس و كهگيلويه و بويراحمد، ازشرق به استان‌هاي خراسان و يزد و از غرب به استان‌هاي لرستان و چهار محال و بختياري محدود است.
شهراصفهان مركز استان است. براساس آخرين تقسيمات كشوري، شهرستان‌هاي استان اصفهان عبارتند از: اصفهان،اردستان، برخواروميمه، خمين شهر، خوانسار، سميرم، شهرضا، فريدن، فريدون شهر، فلاورجان، كاشان،گلپايگان، لنجان، مباركه، نائين، نجف آباد و نطنز. در آبانماه 1375، جمعيت استان اصفهان 255/923/3 نفربوده است. از اين تعداد 30/74 درصد در نقاط شهري و 67/25 درصد در نقاط روستايي سكونت داشته و بقيه‌غير ساكن بوده‌اند.
آب و هواي استان اصفهان بطور كلي معتدل خشك است، حداكثر درجه حرارت آن در گرم‌ترين روزتابستان 6/40 درجه و حداقل درجه حرارت آن در سردترين روز زمستان 6/10 درجه و متوسط درجه حرارت‌سالانه آن 7/16 درجه سانتي گراد ثبت شده است. تعداد روزهاي يخبندان استان 76 روز و متوسط ميزان‌بارندگي سالانه آن نيز 9/116 ميلي‌متر گزارش شده است. شهر اصفهان از نظر آب و هوا ممتاز و فصول چهارگانه‌منظمي دارد و آغاز و پايان هر فصل آن بخوبي مشهود است.
در كتاب‌هاي تاريخي، اصفهان را پايگاه سپاهي و دفاعي معرفي كرده‌اند كه با افزايش قلعه‌ها ودژها، امنيت آن نيز براي سكونت و شهرسازي تضمين گرديده است. وجود قلاع متعدد تاريخي مانند قلعه‌آتشگاه، سارويه، تبرك،كهن‌دژ، گارددژ و... مؤيد اين نظر است. استقرار جلگه اصفهان در ميان بيابان و كوه‌هاي‌خشك مركزي ايران از يك طرف، و اهميت و موقعيت ارتباطي خاص آن در مركز فلات پهناور ايران از طرف‌ديگر، تاريخ آن را به قدمت كشور ايران، مرتبط كرده است.
استان اصفهان از جمله استان‌هايي است كه تركيب‌قومي مختلفي دارد،اكثريت جمعيت استان را فارس زبانها تشكيل مي‌دهند ولي بختياري‌ها، ارمني‌ها، يهودي‌هاو تا حدودي آذري‌ها نيز در قسمت‌هايي از آن اسكان دارند. زبان رايج مردم استان، فارسي است و زبانهاي‌اقليت‌هاي ارمني، عبري وهمچنين لري نيز رواج دارد.ادبا، شعرا و حكماي صاحب نظري از اين شهر برخاسته ويا در آن زيسته‌اند.
در كتاب‌هاي تاريخي، اصفهان را پايگاه سپاهي و دفاعي معرفي كرده‌اند كه با افزايش قلعه‌ها ودژها، امنيت آن نيز براي سكونت و شهرسازي تضمين گرديده است. وجود قلاع متعدد تاريخي مانند قلعه‌آتشگاه، سارويه، تبرك،كهن‌دژ، گارددژ و... مؤيد اين نظر است. استقرار جلگه اصفهان در ميان بيابان و كوه‌هاي‌خشك مركزي ايران از يك طرف، و اهميت و موقعيت ارتباطي خاص آن در مركز فلات پهناور ايران از طرف‌ديگر، تاريخ آن را به قدمت كشور ايران، مرتبط كرده است.
|
|
عمارت عالي‌قاپو:
اين قصر كه «دولتخوانه مباركه نقش جهان» و «قصر دولتخوانه» نام داشت، نمونه‌منحصر به فردي از معماري كاخ‌هاي عهد صفوي است. اين بنا به امر شاه‌عباس اول ساخته شده است. شاه‌صفوي، سفيران و شخصيت‌هاي مهمّي را در اين كاخ به حضور مي‌پذيرفت. مينياتورهاي هنرمندانه رضاعباسي،نقاش معروف عهد شاه‌عباس، نقاشي‌هاي گل و بوته، شاخ و برگ، اشكال وحوش و طيور و گچ بريهاي زيباي آن‌به شكل انواع جام و صراحي در تاق‌ها و ديوارها تعبيه شده است.
گچ‌بريهاي «اتاق صوت» با هدف آكوستيك‌طراحي و اجرا شده‌اند تا نغمه‌ها و صداها به طور طبيعي و دلنشين شنيده شوند. شاه صفوي و مهمانان او، ازتالار همين عمارت، مناظر بازي چوگان، چراغاني، آتش بازي‌ها و نمايش‌هاي ميدان نقش جهان را تماشامي‌كرده‌اند.
تالار اشرف:
اين عمارت در درون كاخ سلطنتي جاي دارد و در زمان شاه عباس دوم، بطور كامل با چوب‌بست ساخته شده است. بام آن مسطح و بر پايه‌هاي بلند ضخيم پوشيده از طلا نهاده شده است. اين بنا بمنظورجلوگيري از خطر نابودي حدود نيم قرن پيش بطور كامل مرمت شده است.
|
|
|
|
كاخ چهل ستون:
باغ و كاخ چهل ستون كه بالغ بر 67000 متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس‌اول احداث شده است. در زمان سلطنت شاه عباس دوم، تالار آينه، تالار هجده ستون، دو اتاق بزرگ شمالي وجنوبي، ايوان‌هاي طرفين سرسراي پادشاهي و حوض بزرگ مقابل تالار باكليه تزئينات نقاشي،آينه‌كاري، كاشي كاريهاي ديوارها و سقف‌ها به آن افزوده شده است.
قسمت‌هاي جالب و ديدني كاخ چهل ستون‌عبارتند از:
• شيرهاي سنگي چهارگوشه حوض مركزي، تالار و ازاره‌هاي مرمري منقش اطراف آن.
• تزئينات طلاكاري سرسراي پادشاهي و اتاق‌هاي طرفين تالار آينه و تابلوهاي نقاشي تالار پادشاهي كه تصويرشاهان صفوي بر آن نقش بسته است.
• تصوير شاه‌عباس اول با تاج مخصوص و مينياتورهاي اتاق گنجينه.
• سردر «مسجد قطبيه» و سردرهاي «زاويه درِكوشك» و آثاري از مسجد «درب جوباره» و «مسجد آقاسي» كه برديوارهاي ضلع غربي و جنوبي باغ نصب شده است. تالار و ايوان اين كاخ در پنجمين سال سلطنت شاه عباس‌دوم بناشده است. انعكاس ستون‌هاي بيست‌گانه تالارهاي چهل ستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهل‌ستون را القاء مي‌كنند.
باغ و كاخ تاريخي فين ، كاشان:
اين باغ در جنوب شهر كاشان و در مجاورت روستاي فين قرار دارد. اين بنا بر روي‌بناهايي از عهد آل بويه ساخته شده است. فضاي عمومي آن از لحاظ باغ آرايي و نحوه آبرساني اهميت ويژه‌اي‌دارد. باغ فين به علت قتل اميركبير در حمام كوچك آن (سال 1268 ه.ق) اشتهار ملّي يافته است.اين باغ از آثاردوره صفويه است و بواسطه آب چشمه سليمانيه، صدها سال است كه پابرجا مانده است. هم اكنون آب فين به‌حوض «لثه‌گاه» مي‌ريزد و پس از عبور از آبگيرها و جدول‌هاي زيباي باغ فين، باغات و كشتزارهاي حومه فين راآبياري مي‌كند.
بناهاي اين باغ عبارتند از: سردر ورودي، برج و بارو، شتر گلوي صفوي، شتر گلوي فتحعلي شاه،اتاق شاه‌نشين، موزه غرب باغ، حمام كوچك و بزرگ و كتابخانه شرق باغ.بناي سرپوشيده شتر گلوي شاه عباسي كه در دوطبقه ساخته شده در وسط باغ و در مقابل سردر بزرگ واقع‌شده است.
|
|
ساخت اين بنا در سال 1226 ه.ق به اتمام رسيد. در داخل اين بنا مناظر نقاشي شده بسيار زيبا وكتيبه‌اي گچي به خط نستعليق ديده مي‌شود. در اين باغ شاه صفي، شاه سليمان، شاه‌طهماسب، شاه عباس، كريم‌خان زند و فتحعلي شاه بناهايي را مرمت يا اضافه كرده‌اند. تمامي در و پيكر و اشياء داخل اين بنا در آغاز انقلاب‌مشروطيت به غارت رفت.
|
|
شهر زیر زمینی نوش آباد کاشان :
آنچه به عنوان شهرهای زیر زمینی در جهان معروف هستند در واقع ساختارهای متراکم و پیچیده و گسترده ای چون دالان های باریک تو در تو و اتاق هایی با ابعاد کوچک است . در بعضی از این شهرها علاوه بر موارد فوق معبد و محل تدفین در دل زمین ایجاد شده است. شهرهای زیر زمینی که جنبه ی پناهگاهی دارند به دو شکل ایجاد شده اند یا در بیرون از شهرها و در دل تپه های طبیعی و یا در زیر شهرهای مسکونی تا عمق حتی 50 متری از سطح زمین ایجاد شده اند. فلسفه وجودی این شهر ها ، ضعف امکانات دفاعی چون قرار گرفتن در یک موقعیت طبیعی خاص ( دشت) ، نبود برج و بارویی محکم ، تعداد کم جمعیت و زندگی کشاورزی بوده است . وسعت این شهر ها در زیر زمین به علت حفاظت از جان و مال در مواقع نا امنی زیاد بوده و دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته اند.
شهر زیر زمینی نوش آباد شهری سه طبقه است که طبقه ی اول آن در عمق سه متری و طبقه سوم آن در عمق 16 متری از سطح زمین ساخته شده است . تمام فضاهای آن به وسیله حفاری ظریف و دقیق در زیر زمین ایجاد شده و شامل دالانئ هایی با ارتفاع 180 و در برخی نقاط 90 سانتی متر با عرض های متفاوت که در دو طرف آنها اتقهایی با ابعاد مختلف ایجاد شده است که انتهای راهروها با چاکهایی به طبقه راهرو بعدی منتقل می شود. این شهر زیرزمینی در محل به «اویی» معروف است . اویی همان آهای در لهجه کاشانی است. هنگام کندن شهر زیر زمینی وقتی سطلی را پر از خاک می شده مقنی می گفته « اوی» و از آنجا که مسیر طولانی بوده شاگرد به محض شنیدن اوی سطل خاک را بالا می کشیده است که این وجه تسمیه توسط کارشناسان تاریخ و مردم شناسان مطالعه و تدوین شده است.
|
 |
دو عامل را در ساخت شهر زیرزمینی دخیل می دانند : اول اینکه بر اساس مدارک تاریخی منطقه کاشان و شهرهای اطراف آن از دیرباز مورد حمله و یورش اقوام مختلفی قرار گرفته به طوری که از آن به عنوان یک منطقه ناامن یاد شده و به همین علت ساکنان نوش آباد برای حفاظت از جان خود و در امان بودن از حملات و یورش سلسله ساجوقیه و مغول ها این شهر را بزرگ ساخته اند . علت دوم گرمای زیاد شهر نوش آباد است که باعث ساخت چنین شهری شده و مردم تابستانها از گرمای زیاد فرار کرده و به طبقات زیرین منازل خود می رفته اند که البته عامل اول در ساخت چنین شهری موثق تر است و ممکن است در دوره های بعدی جهت زندگی تابستانه استفاده شده باشد .
طبقات این شهر به وسیله ی کانال های عمودی و افقی به هم مرتبط می شوند و در کنار این کانال ها ( عمودی ) سنگهای بزرگ شبیه سنگ آسیاب وجود دارد که به هنگام پناه بردن به طبقات پایین تر دهانه این کانال یا چاه ها با این سنگ بسته می شد.
سیستم تهویه شهر زیر زمینی نوش آباد از طریق کانالهایی بوده که در طبقه اول رو به سطح زمین ایجاد شده اند. چاه های مرتبط طبقات ، علاوه بر عملکرد عبور و مرور باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین تر می شده است . این عمل در مورد چاه های قنات نیز مصداق دارد . روشنایی این فضاها توسط پیه سوزهای سفالی بوده و روغن آنها احتمالا از دو عصار خانه تاریخی موجود در نوش آباد تهیه می شده است . در واقع نا امنی و پناه گرفتن در زیرزمین آب مصرفی اهالی از پایاب ها و قنات تأمین می شده است.
علاوه بر پایاب ها مسیراویی ها به گو نه ای بوده که در بعضی از قسمت ها به مسیر قنات مرتبط می شد. در این بخش فضاهای متعدد از طبقات بالا و پایین توسط یک ورودی به قنات راه می یافت . مسیر دسترسی به آب پایاب یا قنات از طریق پله های ایجاد شده در دل زمین است. با توجه به خصوصیات بارز معماری زیرزمینی باید گفت که به وجود آورندگان این معماری ، مقنی هایی بودند که علاوه بر مهارت در کار کندن ، آگاه به مسیر قنات ها در زیر شهر بوده اند.
شواهد باستان شناسی مشخص می کند که این شهر زیر زمینی از 100 سال گذشته تا کنون بلااستفاده باقی مانده است و به همین علت در این سال ها فاضلاب منازل بخش هایی از این اثر تاریخی را تخریب کرده است و از طرف دیگر سیل نوش آباد وارد این مجموعه شده و تا ارتفاعی از آن با رسوبات سیل پر شده است.البته باستان شناسان بعد از سه فصل موفقیت آمیز بالاخره توانستند دو نقطه از شهر زیرزمینی را بازگشایی نمایند.فضای نخست حدودا 200 متر در ضلع شرقی و فضای دوم در مرکز شهر است که به طول 400 متر آزادسازی و معابر هر دو فضا نیز با حفر تونل بازگشایی شده و اکنون آماده بازدید هستند.
باستان شناسان در فصل نخست کاوش خود توانستند قطعات سفالین و دو پی سوز را که برای روشن کردن فضاها بوده کشف کنند.سفال های دو پی سوز را که برای روشن کردن فضاها بوده کشف کنند. سفال های یافت شده مربوط به دوره باستانی تا دوران اسلامی و صفویه است . بررسی ها نشان می دهد که این اثر تاریخی در دوره ساسسانی کنده شده و استفاده از آن در دوران اسلامی گسترش یافته و تا دوره صفویه هم الحاقی داشته است. تاکنون در محوطه های باستانی کشور معماری دست کن با این وسعت و عظمت یافت نشده است و از آثار مشابه می توان از غار رییس نیاسر نام برد که در دوره اشکانیان کنده شده و فقط 1200 متر طول آن می باشد . با این تفاوت که از درون غار رییس باید خمیده و گاهی خزیده عبور کرد اما در شهر زیرزمینی افراد با قد متوسط به راحتی می توانند تردد نمایند . این سازه معماری می تواند در سطح جهان منحصر به فرد باشد و مورد توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد . کارشناسان معتقدند برای انجام فعالیتهای آینده باستان شناسان و همچنین تبدیل این شهر زیرزمینی به یک گردشگاه و مکان توریستی ، باید برای جلوگیری از نشت فاضلاب اقداماتی انجام گیرد.
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
